ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ
Ὁ σημαντικότερος θησαυρὸς τῆς σιναϊτικῆς βιβλιοθήκης εἶναι ἀναμφίβολα τὰ χειρόγραφά της. Μερικὰ ἀπὸ τὰ χειρόγραφα τοῦ Σινᾶ τυγχάνουν δωρεὲς κοσμικῶν ἀρχόντων καὶ δὴ αὐτοκρατόρων. Τόσο ὁ Ἰουστινιανὸς κατὰ τὴν ἵδρυση τῆς Μονῆς, ὅσο καὶ πλεῖστοι ἄλλοι ἀπὸ τοὺς διαδόχους του ἐπροίκισαν τὴν Μονὴ μὲ σπουδαῖα καὶ πολυτιμότατα χειρόγραφα. Ἄλλα προέρχονται ἀπὸ Πατριάρχες καὶ λοιποὺς Ἀρχιερεῖς, ὅπως τὸν πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ἅγιο Φιλόθεο Κόκκινο (14ος αἰ.), τὸν διαπρεπῆ πρῶτο μετὰ τὴν ἅλωση οἰκουμενικὸ πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο (1454-56), τὸν πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Ἰωακεὶμ τὸν «πάνυ» (16ος αἰ.), ὁ ὁποῖος καὶ ὁ ἴδιος συνέγραψε ἀρκετὰ ἐξ αὐτῶν.
Τὴν βάση ὅμως τῆς μεγάλης συλλογῆς τῶν σιναϊτικῶν χειρογράφων ἀπετέλεσαν τὰ ἔργα τῶν ἴδιων τῶν ἀσκητῶν καὶ λοιπῶν Πατέρων τῆς σιναϊτικῆς ἐρήμου, καὶ τὰ ἀντίγραφά τους ποὺ αὐτοὶ καὶ οἱ ἑπόμενες γενεὲς Μοναχῶν ἀναπαρήγαγαν. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι στὴν σιναϊτικὴ βιβλιοθήκη ἀπόκεινται περὶ τὰ τριάντα χειρόγραφα τῆς Κλίμακος τοῦ ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Σιναΐτου καὶ πλεῖστα ἄλλα διαφόρων σιναϊτικῶν συγγραμάτων, ἐκτεινόμενα ἀπὸ τὸν 8ο τουλάχιστον αἰῶνα κ.ἑ. Τὰ ἴδια τὰ χειρόγραφα, ἀλλὰ καὶ πληροφορίες ἀρχειακῶν κωδίκων, μαρτυροῦν ὅτι στὴν Μονὴ τοῦ Σινᾶ ἀναπτύχθηκαν κατὰ καιροὺς καλλιγραφεῖα βιβλίων καθὼς καὶ ἐργαστήρια συντήρησεώς των. Ἰδιαίτερη μνεία μεταξὺ τῶν γραφέων ἢ παρόχων χειρογράφων πρὸς τὴν Μονὴ τοῦ Σινᾶ, ἐπιβάλλεται γιὰ τοὺς κατὰ καιροὺς Ἀρχιεπισκόπους αὐτῆς, ὅπως τὸν Γερμανό (12ος αἰ.), τὸν Ἀρσένιο (13ος αἰ.), τὸν Ἰωάσαφ (17ος αἰ.), τὸν Ἀθανάσιο (1708-1720), ἐξαιρέτως τὸν Νικηφόρο Μαρθάλη (1729-1747), τὸν Κύριλλο Β΄ ἐκ Κρήτης (1759-90), τὸν Κωνστάντιο Β΄ (1804-1859) καὶ ἄλλους.
ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΓΛΩΣΣΩΝ
Στὴν σιναϊτικὴ βιβλιοθήκη σώζονται περὶ τὰ 5000 χειρόγραφα σὲ μεγάλη ποικιλία γλωσσῶν (ἀραβικά, συριακά, γεωργιανά, σλαβικά, μερικὰ ἀρμενικά, τρία λατινικά, περσικά, πολωνικά, αἰθιοπικά, κοπτικά), τὴν πλειοψηφία τῶν ὁποίων κατέχουν βεβαίως τὰ ἑλληνικά. Τὰ περισσότερα εἶναι φυσικὰ χριστιανικοῦ περιεχομένου, ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἀρκετὰ ποικίλης ὕλης τῆς θύραθεν σοφίας: ἀρχαίων Ἑλλήνων, ἱστορικά, ἰατρικὰ κλπ.
Τὰ ἑλληνικὰ χειρόγραφα χαρακτηρίζονται ἀπὸ ἐξαιρετικὴ ποικιλία γραφῶν, ποὺ καλύπτει ὅλες τὶς περιόδους ἐξελίξεως τῆς γραφῆς ἀπὸ τὸν 4ο αἰ. Τὸ σημαντικότερο σιναϊτικὸ χειρόγραφο εἶναι ὁπωσδήποτε ἡ Ἁγία Γραφὴ τοῦ 4ου αἰῶνος ποὺ ἐκλάπη τὸ 1859, καὶ ἔχει μείνει παγκοσμίως γνωστὴ ὡς «Σιναϊτικὸς Κῶδιξ» (Codex Sinaiticus).
Μεταξὺ τῶν ἀραβικῶν χειρογράφων διακρίνεται ὁπωσδήποτε ὁ παλίμψηστος κῶδιξ ΝΕ8 τῶν τελῶν τοῦ 8ου αἰῶνος, τὸ ἀρχαιότερο σωζόμενο ἀντίγραφο τῆς ἀραβικῆς μεταφράσεως τῶν Εὐαγγελίων, ἐνῷ τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς συλλογῆς χρονολογεῖται μεταξὺ 9ου καὶ 13ου αἰῶνος.
Σημαντικὴ θέση στὴν συριακὴ συλλογὴ κατέχουν οἱ παλίμψηστοι κώδικες καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ξεχωρίζουν ὁπωσδήποτε τὰ δύο ἀντίγραφα τοῦ Εὐαγγελίου στὴν Παλαιὰ Συριακὴ (πρώτη γραφὴ τοῦ 5ου αἰῶνος). Μεταξὺ ἄλλων διακρίνονται ἐπίσης ἕνα ἀπὸ τὰ παλαιότερα ἀντίγραφα τῆς συριακῆς μεταφράσεως τοῦ Εὐαγγελίου στὴν “Πεσίτα”, ἡ μοναδικὴ συριακὴ μετάφραση τῆς Ἀπολογίας τοῦ Ἀριστείδου καὶ ἡ μετάφραση τῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου τοῦ 6ου αἰ.
Ἀξιόλογη εἶναι καὶ ἡ συλλογὴ τῶν γεωργιανῶν χειρογράφων τοῦ Σινᾶ, τὰ ἀρχαιότερα ἐκ τῶν ὁποίων ἀνάγονται στὴν πρώτη περίοδο τῆς γεωργιανῆς γραμματείας (9ος αἰών).
Μεγάλης ἀξίας τυγχάνει ἡ συλλογὴ τῶν 80 σλαβικῶν χειρογράφων. Διασώζουν μέρος ἀπὸ τὴν πρώιμη Σλαβικὴ Γραμματεία τοῦ 10ου-11ου αἰ. καὶ φθάνουν ἕως τὴν ὑστεροβυζαντινὴ περίοδο. Ἀρκετὰ εἶναι γραμμένα στὴν γκλαγκολικὴ (glagolica), τὴν γραφὴ δηλαδὴ ποὺ ἐπενόησαν οἱ ἀδελφοὶ Κύριλλος καὶ Μεθόδιος γιὰ νὰ ἀποδώσουν στὴν σλαβικὴ γλῶσσα τὰ ἱερὰ κείμενα.
