St.Cathrine Monastery - The Holy Monastery of the God-trodden Mount Sinai, Saint Catherines Monastery

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ

Ὁ σημαν­τικότερος θησαυρὸς τῆς σιναϊτικῆς βιβλιοθήκης εἶναι ἀναμφίβολα τὰ χειρόγραφά της. Μερικὰ ἀπὸ τὰ χειρόγραφα τοῦ Σινᾶ τυγχάνουν δωρεὲς κοσμικῶν ἀρχόν­των καὶ δὴ αὐτοκρατόρων. Τόσο ὁ Ἰουστινιανὸς κα­τὰ τὴν ἵδρυση τῆς Μο­νῆς, ὅσο καὶ πλεῖστοι ἄλλοι ἀπὸ τοὺς διαδόχους του ἐπροίκισαν τὴν Μονὴ μὲ σπουδαῖα καὶ πολυτιμότατα χειρόγραφα. Ἄλλα προέρχον­ται ἀπὸ Πατριάρχες καὶ λοιποὺς Ἀρχιερεῖς, ὅπως τὸν πατριάρχη Κωνσταν­τινουπόλεως ἅγιο Φιλόθεο Κόκκινο (14^ος αἰ.), τὸν διαπρεπῆ πρῶτο μετὰ τὴν ἅλωση οἰκουμενικὸ πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο (1454-56), τὸν πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Ἰωακεὶμ τὸν «πάνυ» (16^ος αἰ.), ὁ ὁποῖος καὶ ὁ ἴδιος συνέγραψε ἀρκετὰ ἐξ αὐτῶν.

Ἡ βιβλιοθήκη τῶν ἐντύπων τῆς Μονῆς διακρίνεται γιὰ τὴν πα­λαιότητα, τὸ πλῆθος καὶ τὴν ποικιλία τῶν ἐντύπων της. Τὸ παλαιὸ τμῆμα τῶν ἐντύπων περιλαμβάνει περισσότερους ἀπὸ 8000 τόμους, οἱ ὁποῖοι καλύπτουν ἀντιπροσωπευτικὰ ὅλη τὴν πνευματικὴ παραγωγὴ τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα. Διασώζει ἔτσι τὴν χριστιανικὴ σοφία μαζὶ μὲ τὴν θύραθεν ἐπιστήμη καὶ παιδεία ὡς ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ σιναϊτικοῦ μοναστικοῦ βίου, ἀποδεικνύοντας τὴν εὑρύτητα πνεύματος τῶν Σιναϊτῶν μοναχῶν. Θαυμάζει κανεὶς τὶς ποι­κίλες ἐκδόσεις τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων συγ­γραφέων, τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τὰ πολυάριθμα λειτουργικὰ βιβλία, τὰ λεξικά, τὰ ἐγχειρίδια Γραμματικῆς, πολλὲς ἐκδό­σεις τῆς Ἐγκυκλοπαιδείας Φιλολογικῆς τοῦ Ἰωάννου Πατούσα καὶ ὅσα ἄλλα ἀπὸ ὅλο τὸ φάσμα τῶν ἐπιστημῶν, καθὼς ἐπίσης καὶ ἔργα ξενόγλωσσης λογοτεχνίας ὅπως τὶς κωμωδίες τοῦ Μολιέρου.

Τὸ κατατεθειμένο στὴν Βιβλιοθήκη τῆς Μονῆς Ἀρχεῖο εἶναι πλουσιώτατο καὶ περι­έχει ἔγγραφα καταγεγραμμένα σὲ κώδικες, λυτὰ ἔγγραφα, ἐπιστολὲς κ.ἄ. σὲ ποικιλία γλωσσῶν, προερχόμενα ἀπὸ τὴν Μονή, τὰ Μετόχια της, ἐκκλησια­στικοὺς καὶ κοσμικοὺς ἄρχοντες διαφόρων χωρῶν. Τὰ ἑλληνικὰ ἔγγραφα χρονολογοῦνται ἀπὸ τὸν 15^ο αἰ. καὶ ἑξῆς.

Τὴν 25η Μαΐου τοῦ 1975, κα­τὰ τὴν διάρκεια ἐκκαθαριστικῶν ἐργασιῶν μετὰ ἀπὸ πυρκαϊὰ στὸν χῶρο τῆς παλαιᾶς Σκευοφυλακείας, ὁ τότε Σκευοφύλαξ τῆς Μο­νῆς ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος ἀνεκάλυψε ἄγνωστη κρύπτη ποὺ περιεῖχε σημαν­τικότατο πλῆθος χειρογράφων. Κατόπιν αἰτήσεως τῆς Μο­νῆς, ἡ Ἐθνικὴ Βιβλιοθήκη τῆς Ἑλλάδος ἀπέστειλε εἰδικὴ ὁμάδα ὑπὸ τὴν ἡγεσία τοῦ διευθυν­τοῦ της Παναγ. Νικολοπούλου γιὰ τὴν ταξινόμηση καὶ συν­τήρησή των. Ὅπως προέκυψε ἐπρόκειτο γιὰ 36 κομμάτια καὶ 19 σπαράγματα παπύρων, 1148 σώματα κωδίκων ἐκ τῶν ὁποίων 305 πλήρεις κώδικες, 20 ἔν­τυπα βιβλία καὶ περὶ τὰ 200 τεμάχια διαφόρων ἐπιστολῶν, ἐγγράφων καὶ καταστίχων, ποὺ ἐκτείνον­ται χρονολογικῶς ἀπὸ τὸν 4^ο ἕως τὶς ἀρχὲς τοῦ 18^ου αἰῶνος. Ἀπὸ τοὺς κώδικες, 836 εἶναι ἑλληνικοὶ καὶ οἱ ὑπόλοιποι ἀραβικοί, συριακοί, σλαβικοί, γεωργιανοί, δύο λατινικοί, δύο αἰθιοπικοὶ καὶ ἕνας ἑβραϊκός.

Ἰδιαίτερη μνεία ἀξίζουν τὰ εἰκονογραφημένα χειρόγραφα τοῦ Σινᾶ, φιλοτεχνημένα μὲ μεράκι κυρίως ἀπὸ Μοναχοὺς γιὰ τὶς λειτουργικὲς ἀνάγ­κες τῆς Μο­νῆς. Οἱ παλαιότεροι εἰκονογραφημένοι κώδικες (8^ου–9^ου αἰ.) ἐγράφησαν στὸ ἴδιο τὸ μοναστήρι καὶ ἔχουν ἁπλῆ διακόσμηση, ἐνῶ οἱ περισσότεροι χρονολογοῦνται στὰ μεσοβυζαντινὰ χρόνια. Ἐξέχουσα θέση μεταξὺ αὐτῶν κατέχει ὁ περίφημος κώδικας τοῦ Ἰὼβ τοῦ 11^ου αἰῶνος, βιβλίο πόνου καὶ πίστεως ποὺ γοητεύει τοὺς πιστοὺς ἀνὰ τοὺς αἰῶνες. Ἄφθονα ἀντίγραφα τῆς Κλίμακος φέρουν μικρογραφίες τῆς οὐρανοδρόμου κλίμακος καὶ ποικιλία πολλῶν ἄλλων. Ἀπὸ τὰ χειρόγραφα τῶν λειτουργικῶν ὁμιλιῶν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ, ποὺ διαβάζονταν στὸν ναὸ καὶ ἀλλοῦ, ξεχωρίζει ὁπωσδήποτε ὁ κῶδιξ 339, ποὺ διατρανώνει τὸν ρόλο τῆς τέχνης ὡς ὑπηρέτου τῆς Λατρείας, ἀλλὰ ἀναδεικνύει καὶ τὴν εὐλάβεια τῶν τεχνουργῶν του. Σημεῖο ἀναφορᾶς μεταξὺ τῶν βυζαντινῶν εἰκονογραφημένων χειρογράφων τοῦ Σινᾶ ἀποτελεῖ τέλος ἡ Χριστιανικὴ Τοπογραφία Κοσμᾶ τοῦ Ἰνδικοπλεύστου, ὁ κῶδιξ 1186 τοῦ 11^ου αἰῶνος. Ὅλα αὐτὰ ἀποδεικνύουν τὴν γενικότερη στάση τῶν παραγωγῶν καὶ τῶν ἀποδεκτῶν τους ἀπέναν­τι στὰ βιβλία καὶ τὴν θεία Λατρεία.